Metin Tabanlı İletişim Adab-ı Muaşereti (Dört Köşe #21, Mayıs 2014)

İnsanoğlu her icat ettiği iletişim yöntemi ile birlikte bu iletişimi düzenleyen kurallar koymaya çalışmış. Bu kuralların bazıları iletişimin teknik boyutlarını düzenlerken, bir kısmı da içeriğin iletilmesi ile ilgili oluyor. Teknik kuralları işletmeci ve denetleyici kuruluşlar belirlerken, içeriği düzenleyen kurallar toplumlar tarafından zaman içinde oluşturuluyor. Konusu geçtikçe gülümsetir beni; telefonun ilk kullanıma alındığı yıllarda bir bay ile bir bayan görüşeceklerse, hanımefendi ses çıkarana kadar beyimiz beklemek durumundaymış. Şimdinin “Alo”suna gelene kadar kim bilir daha ne yollardan geçilmiş.

Bugün içinde yaşadığımız sayısal dünyanın bizlere sunduğu iletişim olanaklarının en yaygın kullanılanlarından bir tanesi de şüphesiz ki metin tabanlı iletişim olanakları. Hepimiz SMS, anlık mesajlaşma, e-posta, web sayfaları, bloglar gibi yöntemlerle kendimizi ve düşüncelerimizi metin tabanlı olarak ifade ediyoruz. Elbette bu yöntemlerin de hem teknik düzenlemeleri yapıldı, hem de kendince içerikler oluştu. Türkçe’nin bilinen hiçbir lehçesinde “Mrb” ya da “Nbr?” diye sözcükler yokken bu harfleri SMS ta da anlık iletilerde görünce şaşırmıyor, e-postalarda biraz yadırgamakla birlikte idare ediyor ama bir blogda görünce yadırgıyoruz. Yine de sokakta karşılaştığımızda, ya da telefonla görüşürken birbirimize asla bu şekilde hitap etmiyoruz.

İşin içine bir şekilde kendi benliğimizden bir şey katmadığımız zaman sadece sözcükler değil farklı olarak kullandığımız. İfadelerimiz, kurduğumuz cümleler de epey farklılık gösteriyor karşımızın yüzüne bakmadan iletişim kurarken. E-postalarda, anlık mesajlarda normalde karşımızdakinin yüzüne karşı asla sarf etmeyeceğimiz şeyler yazabiliyoruz. Karşınızdakini görmezken; hatta aslında karşınızdaki sizi görmezken atıp tutmak kolay oluyor muhtemelen.

 

Maalesef iş her zaman sadece atıp tutmakla da kalmıyor. Gerçek hayatta kendini ifade etmekte zorlanan pek çok kişi bu metin tabanlı ortamlarda gerçeği yansıtmayan, rahatsız ve taciz edici iletişimlere başvuruyorlar. Bu iletişimler öyle noktalara gelebiliyor ki, basit kızgınlık ifadeleri ya da şakalar olarak başlayan iletiler siber taciz ve siber zorbalık denilen kavramlara kadar geliyor.

Bir kişiye kızgınlığınızı dile getirdiğiniz bir e-posta, karşınızdakinin size cevap vermesi, sizin ona tekrar cevap vermeniz derken bir bilişim suçu olarak görülen siber taciz metnine dönüşebiliyor; işin hukuksal boyutu var. Hele bir de çoğunlukla çocuklar ve ergenler ile özdeşleştirilen siber zorbalık kavramı var ki, bugün tüm dünya için önemli bir sorun olarak görülüyor. Elektronik cihazlar aracılığı ile kurulan iletişim yöntemleri ile karşıdaki kişiye olan kötü düşüncelerin ifade edilmesi, cinsel taciz, şantaj, hakaret gibi eylemleri içeriyor siber zorbalık kavramı. Ben hiç bilmezdim mesela, “nefret sayfası” diye bir şey varmış. Bir kurban seçilip onu aşağılayıcı ifadelerle dolu bir web sayfası ya da blog yapılıyor. Hatta arzu edenlere de ek içerik ile o kişiyi kötüleme imkanı sağlanıyor. Ya da bunu sosyal medyaya yayıyorsunuz. Daha neler, neler. Siber zorbalık yüzünden hiç de azımsanamayacak sayıda genç psikolojik sorunlar yaşıyor; ucu intihara kadar giden örnekler de var maalesef.

Kötü niyetle yapılanın durumu elbette farklı ama kendimize hep şunu sormalıyız, “karşıma çıksa bu kişi, aynı ifadeleri yüzüne karşı da söyler miydim?” Ya da benim şu anki durumunda, “bu yazıda yazdıklarımı herkesin karşısına çıkıp ta anlatır mıydım?”

Unutmayalım ki, metin tabanlı iletişimin çok güzel de bir özelliği var. Bu sorulara verdiğimiz yanıta göre, yazdıklarımızı düzeltme, testiyi kırmadan önleme fırsatı da veriyor bize.

---

Bu yazı daha sonra düzenlenerek Telekom Dünyası'nın 141. sayısında yayınlanmıştır.

Zamanın Durduğu Yer

Bugün 5 Mayıs 2014. Bu sefer de kısmet oldu gelmek kazasız belasız. En son 29 Ekim 2013 sabahı ayrılmıştım buradan; neredeyse 6 ay olmuş. Balkondan oturup da manzaraya bakınca sanki zaman hiç geçmemiş gibi. Üç aşağı, beş yukarı aynı görüntü tam 29 yıldır.

Gözlerimi dikip de bakınca karşı kıyılara, zaman buralara uğramıyor gibi geliyor. Kısa bir anlığına dahi olsa unutuyorum dün olanları, yarın bekleyenleri. Sadece şu an burada olmanın mutluluğu basıyor üstüme. Ve kim bilir, kaçıncı kez aynı pozu çekiyorum, önümde Boyalık koyu, balkondan manzara.

Balkondan manzara, 2014 version #1

Poz aynı ama pozu çeken fotoğraf makineleri değişti zaman içinde. 35 mm. film kullanan makinelerden dijitallere geçti önce. Son birkaç senedir cep telefonu ile çekmek yetiyor bana.

Ve tabi sadece makineler değil o değişen. Makineyi tutan eller de değişti. Ben manzarayı seyrederken, on yedi yaşında bir yeni yetmeden kırk altı yaşındaki bu adama geçişi seyretti bu manzara da. Kafamda kaç kişiler, ne düşünceler, ne beklentiler, ne ümitler gördü burası. Çok uzağa gitmeden bakıyorum, geçem Ekim’de geldiğimde hayatımda kimler vardı, kiminle Facebook’tan saatlerce mesajlaşıyordum, kimi özlüyordum, kime kızıyordum diye. Emre dışında hiç biri kalmamış neredeyse. Bu son altı aysa, 29 yılı düşünüyorum bir.

Sonra tekrar kafamı kaldırıyorum ve önüme bakıyorum. Deniz hafif dalgalı, tatlı bir rüzgar esiyor. 6 ay önce de böyleydi, 1 yıl önce de… 5 yıl, 10 yıl, çok yıl önce de. Manzaraya bakınca, zaman durmuş gibi geliyor sanki.

Zaman bir yanılsamaysa, ben burada yanılmak istiyorum. Bir de aklımı, kalbimi, kendimi yanıltabilsem.